ހީލީމާ

ހަނދުވަރުދޭ ހިތްގައިމު ފިނިފިނި ރެއެކެވެ. ވާރޭވެހުމުގެ ސަބަބުން މުޅި ވެށި ވަނީ ފިނީގެ ތެތްކަމުން ފުސްކޮށްލާފައެވެ. ރާޅުތައް އައިސް ގޮނޑުދޮށަށް ބިންދާލައި އަޑުނޫން އެހެން އަޑެއް މާހައުލަކުން ނީވެއެވެ.

މޫދު ކައިރިން ގޮނޑުދޮށުގައި ނިފޫ ހިނގަމުންދިޔައީ އެހަނދުވަރުގެ އަލީގައެވެ. އޭނާ ލައިގެންހުރި ގަދަ ނޫކުލައިގެ ހަވީރީ ދިގު ހެދުމުގެ ފަސްބައިވަނީ މޫދުގެ ލޮނުގަނޑުން ތެމި ފޯވެފައެވެ. ހިމަ ހޯޅި އެއްއަތުގައި ފުންނާބު އުސް (ހައި ހީލް) ފައިވާނެއް އޮތެވެ. ކަނާއަތުގައި އޮތް ރަތްކުލައިގެ ފިނިފެންމަލުގައި ނިފޫގެ ހިމަހިމަ ދިގު ނޭފަތުގެ ކުރި ޖައްސާލައި ވަސްބަލާލައެވެ. އެ ދިގު ކަޅު ކުލައިގެ އެސްފިޔަތަކުގެ އެހީގައި ދެލޯ މަރާލެވެނީ ފިނިފެންމަލުން ދުވާ މީރުވަހުންނެވެ. އެދޮންދޮން މޫނަށް އެޅިފައި ހުރި ހަނދުގެ ފަނޑު އަލިވެސް، އެމޫނުގައި ބޮސްދީފައި ނޫނީ ނުދާނެއެވެ. ރަތްކުލައިން ފަވާލެވިފައިވާ ނިފޫގެ ތުންފަތަށް ވެރިވެފައިވާ ހިނިތުންވުމުން އޭނާ ގޮނޑުދޮށުގައި ހިނގަމުން ދިޔައީ އެއްވެސް ބިރެއްނެތިކަން އެނގެއެވެ. އޭނާގެ ފަންފަން އިސްތަށިގަނޑު އޮތީ ކުރި މައްޗަށް ވާގޮތަށް ދޫކޮށްލާފައެވެ.

އެކުވެރިޔާ

އަހަރެންގެ ނަޒަރު ހުއްޓިފައި ހުރީ ބޭރުން ވެހެމުންދާ ބޯ ވާރޭއަށެވެ. އަހަރެން ބަލަން ހުރި ކުޑަދޮރުގެ ބިއްލޫރިގަނޑުގައި ވާރޭގެ ބޮޑުތިކިތައް އައިސް ޖެހި، ކިލާފަނިތަކެއްހެން ވާރޭގެ ތިކިތައް ތިރިޔަށް ދުވެދުވެ ހުއްޓެވެ. އަހަރެން ވައަތުން ބިއްލޫރިގަނޑަށް ވެރިވެފައިވާ ފުސްކަން ފޮހެލީމެވެ. އިސާހިތަކު އަތަށް އޮހިގެން ދިޔައީ ތެތް ފިންޏެކެވެ. ގައިން ހީބިހި ނަގައިގަތެވެ. އަހަރެންގެ ލޯ މައްޗަށް އެދުވަހުގެ މަންޒަރުތައް ސިފަވެ، ކުލަޖެހެން ފެށިއެވެ. އަހަރެންގެ ލޮލުން ކަރުނަ ނީރާލިއެވެ. އަހަރެންނަށް ބޭއިޚްތިޔާރުގައި ފޮތިގަނޑަށްލައި ނިވާކޮށްފައިވާ އަތް ހަރަކާތްކުރެވެން އުޅެވުނެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެ އަތަކުން އެއްވެސް ހަރަކާތެއް ނުކުރެވުނެވެ. އަތުގެ ބާރެއް ނެތްތަނުގައި އަތުގެ ނާރުތަކުގައި އެއްވެސް ވިންދެއްނެތެވެ. އަހަރެންގެ ކަނާއަތް ކޮނޑުހުޅުން ވައުވީ ހަމަ މިކަހަލަ ވާރޭ ވެހުނު ދުވަހެއްގައެވެ.

The role of colleges and universities in providing apprenticeship programmes for the students

Article by Shujau, Ashjau, Mabrook, Asadhulla

1.0  Introduction

Today it is very easy to have a Diploma or a Degree form a specific field. But Diploma or Degree only is not enough in the stage of job recruitment. Each year thousands of students graduates from college and enters into the job market. One of the biggest barrier they face to get job is that all most all employers include experience in a related field for a specific time as a must in job recruitment section. How can a freshly graduated student get work experience? We believe the colleges and universities has a great responsibility to provide students apprenticeship programmes and prepare them for job market while studying.

ދެއަފި

"ދަރިފުޅާ ތިހެން ހުއްޓައި ގަޑި ޖެހިދާނެ."

"އާނ. މާމް މި ނިންމައިލަނީއޭ." ޖުނައިދު ޗޮކްލެޓު ކުލައިގެ އަތްކުރު ޓީޝާރޓް މަތިން ފަތުދިޔަ ކުލައިގެ ގޮޅިޖެހި ގަމީހެއް ހެޔޮވަރުކޮށްލިއެވެ.

ނާޞިރާ ކޮޓަރި ދޮރުމަތީގައި މަޑުކޮށްލައިގެން ހުރީ ހިނިއައިސްފައެވެ. ޖުނައިދު ރީތިވާމޭޒު ކައިރިއަށް ގުދުވެލައި ކަނާއަތުން ފަންފަން އިލި އިސްތަށިގަނޑު ނިތްކުރި މައްޗަށް ވައްޓައިލިއެވެ.

"ތިތަ މީހުން ފުނާ އަޅައިގޮތަކީ؟ ކުލާހަށް ދާތައި ތިން ދުވަސްވީ އިރުވެސް ހީވަނީ ފުރަތަމަ ދުވަހުހެން. ހިއްހިއް..."

"ޔޭސް މާމް. ދަނީއޭ. ލަވް ޔޫ މާމް." ޖުނައިދު ކޮނޑުގައި ދަބަސް އަޅުވާލަމުން މިސްރާބުޖެހީ ޤައުމީ ޔުނިވަރސިޓީއާ ދިމާއަށެވެ.

ވަގުތު ފާއިތުވުމުގެ ކުރިން...

   އެ ލޯބި މަޢުސޫމް މޫނު ފެނުމާއެކު އަހަރެންގެ ލޮލުން ކަރުނަތައް އޮހިގެންފިއެވެ. ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލައިގަތެވެ. ހިތައް ފުން އަސަރުތަކެއް ކުރުވިއެވެ. ހިތުގެ ތެޅުން އަވަސްވިއެވެ. އަޑު ބެދުނެވެ. އެދިމާއަށް އަތް ދިއްކޮށްލެވުނީ ބޭއިޚްތިޔާރުގައެވެ. މަންމައާއި، ޒަހީނާއި، އާއިލާގެ ބައެއް އެހެން މެންބަރުންވެސް އެތަނުގައި ތިއްބެވެ. ރޮވިފައެވެ. ހިތާމައިގައެވެ. އަހަރެން ގޮސް އެ މަޑުމަޑު ފުށްގަނޑެއްފަދަ ދަރިފުޅުގެ ގައިގާ، ވަރަށް ބާރަށް ބައްދާލީމެވެ. ލޯ މަރާލެވުނެވެ. އަޑުން އަޑުލާ ރޮވެން ފެށިއްޖެއެވެ. ކުރާނީ ކީއްހެއްޔެވެ؟ ބުނާނީ ކީކޭ ހެއްޔެވެ؟ މިއީ ހަމަ އަހަރެންގެ ކުށެވެ. ޚުދު ތިމާއަކީ ކުށްވެރިއެއްކަމަށް ޤަބޫލުކުރަމެވެ. ޤަބޫލުކުރިއަސް ނުކުރިއަސް މިހެން މިވީ އަހަރެންގެ ހުރި ވިޔާނުދާ ކަމުންނެވެ. ދަރިފުޅު ނުފެންނަތާ އެތައް ދުވަސްތަކެއްވިއެވެ. އެކަމަކުވެސް އަހަރެންގެ ހިތަށް ކުރީ ކޮން އަސަރެއްބާވައެވެ؟ އިސް އުފުލާ މަންމައާ ދިމާއަށް ބަލައިލެވުނެވެ. މަންމަ އަހަރެންގެ ކޮނޑުގައި ހިފާލިއެވެ. މޫނުމަތީގައި ހުރީ ހިތްވަރުދިނުމުގެ ކުލަވަރެވެ.

ކުށްވެރިޔަކީމެވެ.

އާއެކެވެ! އެއީ އަހަރެންގެ ކުށެކެވެ. ފަހުދު ގާތުގައި ފާޑުފާޑުގެ އަންހެންކުދިންނައި ވާހަކަ ނުދައްކާށޭ ބުނެވޭކަށެއް ނޯންނާނެއެވެ. ބުނެގެން ނުވެސް ވާނެއެވެ. ކުށްވެރިވާނީ އަހަރެންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަހަރެން އެންމެ ފިރިހެން ކުއްޖަކާ އަނގައިން ބުނެލިޔަސް އަހަރެންގެ ހިތް ފަޅައިގެންދާހާވަރަށް އޭނާ އިހާނެތިކުރާނެއެވެ. އެއްޗެހި ކިޔައިނެއެވެ. އެއީ ހަމަ ލޯބިންނެވެ. ފަހުދު ދެރަވަނީއެވެ. ދެރަވެގެން ރުޅި އަންނަނީއެވެ. ނޫނެކެވެ. ރުޅި އާދެވެނީއެވެ. ރުޅި އާދެވުނަސް އަތް އިސްކުރުމަކީ ފަހުދުގެ އާދައެއްނޫނެވެ. އަތް އިސްކުރުމަށްވުރެއް އަހަރެމެން ދެމީހުންގެ ލޯބި އޭނާއަށް އަބުރުވެރިއެވެ.

ހިތަށް ކެތްނުވެގެން އަހަރެންނަށް ރޮވުމުން އޭނާ އަހަރެންގެ ގާތުން މާފަށް އެދޭނެއެވެ. ލޮލުން ކަރުނަ ފައިބައި ހާލުގައެވެ. ފަހުދަށް އެހެންވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އަހަރެންގެ ލޮލުން އުފާވެރިކަމުގެ ކަރުނަ ނީރައިލައެވެ. އެއީ ދެން އެހެންނުވާނޭކަމަށް ޤަބޫލުކުރަމުންނެވެ.

ބުނަން ނުކެރުނަސް...

ޘަނާގެ ހިތް ބާރުބާރަށް ތެޅެން ފެށިއެވެ. ހިމަތޮޅި ހަށީގައި ތުރުތުރު އަޅަންފެށިއެވެ. މީހާ ދާހިއްލައި ފޯވަނީއެވެ. ޘަނާގެ ދޮންދޮން މޫނުގެ އިސްތިރިވި ގޮތަށް އިސްއުފުއްލާލައި ބަލައިލަންވެސް ނުކެރުނެވެ. ގަދަ ފިޔާތޮށި ކުލައިގެ ތުންފަތުގައި ސަންގުމަރުހިލަހާ ހުދުކުލައިގެ ދަތްތަކުން ދަތްލެވުނީ ކިހާވަރަކަށް ކަމެއްވެސް ނޭނގެއެވެ. އެ ދޮންދޮން މޫނު ނިވާވެފައިވަނީ ތިރިއަށް ވެއްޓިފައިވާ ފަންފަން ރަންކުލަ އަރައި އިސްތަށިގަނޑުންނެވެ.

"ޘަނާ... ޘަނާ..." ޘަނާގެ ކުރިމަތީގައި ހުރެ ޢާމިލް ދެފަހަރު ގޮވައިލިއެވެ.

ޘަނާގެ ބޮޑު ދެލޮލުގެ ކަޅި ދެފަރާތް ދެފަތާރަށް ހިންގައިލިއެވެ. އިސް އުފުއްލާލައި ބަލައިލަން އުޅެފައިވެސް އިންގޮތަށް ގަނޑުވީއެވެ. ބަލައިލަން ލަދު ގަންނަނީއެވެ.

"ޘަނާ... ރޮނީތަ؟" ޢާމިލްކޮށްލި ސަމާސާން ޘަނާ ޖެހިލުންވަމުން ދިޔައެވެ.

ނިމުމެއްނުވާ ލޯބި...

   މަޑު މަޑު ފިނި ވައިރޯޅި ބީހިލުމާއިއެކު އަހަރެންގެ ލޯ މަރާލީމެވެ. އަހަރެން އިށީދެގެން އިނީ ގޭ ކުރިމަތީގައި އިން ޖޯޔެއްގައެވެ. ދުރުގައި ހުރި ރަތްފިނިފެންމާގަހުގައި ރީނދޫ ކުލައިގެ ކޮކާލެއް ޖައްސަމުން އެބަދެއެވެ. އެ ކޮކާ ފަހަރަކު މަލެއްގައި އިށީންނަމުން، މަލުގެ ފޮނިބޮމުން ގެންދާ މަންޒަރު ދެކެން އަހަރެންނަށް އިދެވުނީ ފުން ޚިޔާލެއްގެ ތެރެއަށް ލޯ ހުޅުވައިގެންނެވެ.

   އެ ލުއިލުއި ހިނިތުންވެލުމެވެ. އެ  ޗޮކްލެޓްކުލައިގެ ބޮޑު ކަޅި އެވެ. އެ  ބޮޑެތި ރާޅު ނަގައިފައިވާ އިސްތަށިގަނޑެވެ. އެ ކުރުކުރު އޮފް ތުބުޅިއެވެ. އެ ރީނދޫކަންގަދަ ހަންގަނޑެވެ. އެ ފުޅާ ބައިމައްޗެވެ. އެ ހަމަހަމަ ރީތި އިސްކޮޅެވެ. އެއީ އެފަދަ ދެވަނައެއް ނުވާ ރީތި ޒުވާން ފިރިހެން ކުއްޖެކެވެ. އަންހެން ކުދިންގެ ހިތްތަކާ ކުޅެލެވޭނެވަރުގެ މޮޅު ޖާދޫގަރެކެވެ. ނިޒާމްގެ ފަހަތުން އަންހެންކުދިން އަބަދުވެސް ހޫރިލަ ހޫރިލާ ތިބެއެވެ.

ނަމާދުން ލިބޭ ބައެއް ފައިދާ

ތަޢާރަފް

ނަމާދަށް ޢަރަބިބަހުން ކިޔަނީ އައްޞަލާތެވެ. އޭގެ ލުޣަވީ މާނައީ ދުޢާއެވެ. ޝަރުޢީ މާނައީ ޚާއްޞަ ޢަމަލުތަކަކާއި، ދުލުން ކިޔޭ ޚާއްޞަ ބަސްތަކަކާއެކު، ޝަރުތުތަކަކާއި، ރުކުންތަކެއްގެ މައްޗަށް ބިނާވެގެންވާ ތަކުބީރަކުން ފެށި ސަލާމުން ނިމޭ އަޅުކަމެކެވެ. (އިބްރާޙިމް, 2009)

ނަމާދަކީ ވަރަށް މާތް އަދި އެހައިމެ މުހިއްމު އަޅުކަމެކެވެ. އެއްވެސް އަޅުކަމަކަށް ދެވިފައިނުވާ މަޤާމެއް އިސްލާމްދީނުގައި ނަމާދަށް ދެވިފައިވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިޙި ވަސައްލަމް ހަދީޘްފުޅު ކުރައްވާފައިވާގޮތުގައި ދީނުގެތަނބުތަކަކީ ނަމާދެވެ. އެހެންވުމުން ނަމާދު އަޅައި މީހުންނަކީ ދީނުގެ ތަނބުތައް މުގުރައިލައި މީހުންނަށް ނޫނީ ނުވާނެއެވެ.

ނަމާދު އޭގެ އިންތިހާ ދަރަޖައަށް މުހިއްމުވުމުގެ ސަބަބުން އެ އަޅުކަމުގައި އެކިގޮތްގޮތުން ގިނަގުނަ ފައިދާތަކެއް

ފެންހަފު

އަހަރެންގެ ހަންގަނޑަށް ވަނީ އަލިކަން ލިބިފައެވެ. އޮމާންވެފައެވެ. އެކަމަކު އަމިއްލަ ރަށް ނޭކުރަންދޫއަށް އާދެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކީ ރަޙުމަތްތެރިންނާއެކު އެ ހިތްގައިމު ކުޅިޔަށް އަރަންޖެހޭނެ ފަހަރެކެވެ. ޓީވީ.އެމް.ގައި މަސައްކަތްކުރުމަކީ ފަސޭހަކަމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޚަބަރުތައް ހޯދަން ދުއްވަންޖެހޭ ދުއްވުންތަކާ، އޮހަރަންޖެހޭ ދަލުގެ ޢަދަދަކީ، ޢަދަދު ކުރެވޭނެ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އަހަރެން އެމަސައްކަތްކުރަނީ ކުރާނެނުކުރާނެ ކަމެއް ނެތިގެންނެއް ނޫނެވެ. އެކަމަށް ހިތްޖެހިފަ ހުންނަލެއް ބޮޑުކަމުންނެވެ. މާ ކުރާހިތްވާ ކަމަކަށް ވާތީއެވެ.

"މާހިރު! ތި ކެމެރާ ބާއްވައިފައި އާދެބަ މި ފިނި ފެންގަނޑަށް އެރިލަން..." އެއީ އަހަރެންގެ އެންމެ ގާތް އެއް ރަޙްމަތްތެރިއެވެ. ހިޝާމެވެ. ހިޝާމްގެ އަންނާރު އޮށްތަކެއްފަދަ ދަތްތައް ހުރީ ހާމައަށް ފެންނާށެވެ. ހިޝާމް ލައްވެލައިގެން ހުރީ ސިމާހުގެ ގައިގައެވެ.

"މަ ނޫޅެން ހިޝާމްމެންހާ ކަޅުވާކަށް... އޭރުން އަންހެންކުދިން ވަރަށް ލައިކް ނުވާނެ..." އަހަރެންގެ އައު ކެމެރާ އަތަށް ހެޔޮވަރު ކޮށްލަމަށްފަހު ގައިގާ ހުރި ބާރެއްލައި ހިޝާމްމެނާ ސަމާސަކޮށްލީމެވެ.

"ހާދަ! ދޮނޭ ދޯ؟" ސިމާހު އަހަރެންނާ ދިމާކޮށްލީ ސިމާހުގެ ގައިގާ އޮތް ޓީޝާޓް ނަގައި ފާލަމަށް އެއްލާލަމުންނެވެ.

އަހަރެމެން ރަށުގައި މިވާ ކުޅިޔަކީ ސާފު ބިއްލޫރި ގަނޑެއްފަދަ ކުޅިޔެކެވެ. ކުޅި ވަށައިގެން ވަނީ ވަލެވެ. ގަސްތަކުން ފުރިހަމައަށް ކުޅި